چندین سال است که مفهوم جدیدی به نام نرم‌افزار به عنوان سرویس به دنیای تجارت معرفی شده است. این عبارت را با نام کوتاه و شیک SaaS هم می‌شناسند که مخفف عبارت Software as a Service است. حالا منظور از آن چیست؟ منظور آن نوعی از کسب‌وکار است که با استفاده از یک نرم‌افزار و فروش آن می‌تواند کلی پول دربیاورد. ولی این فروش نرم‌افزار با آن نرم‌افزارهایی که ما نسخه‌ی کپی‌اش را روی دیسک می‌خریدیم، خیلی فرق دارد. این نرم‌افزار تنها روی بستر ابری (Cloud) ارائه می‌شود و نمی‌توان آن را به صورت محلی (Local) در اختیار داشت.
کسانی که کسب‌وکارشان را بر مبنای نرم‌افزار به عنوان سرویس پایه‌گذاری می‌کنند، یک محصول نرم‌افزاری را توسعه می‌دهند و سپس برای آن به دنبال مشتری می‌گردند. مشتری‌هایی که جذب این نوع سرویس‌ها می‌شوند، حاضر هستند برای استفاده از آنها حق اشتراک (ماهانه، سه‌ماهه، شش‌ماهه، سالانه) پرداخت کنند و اکثر شرکت‌های SaaS هم به همین روش درآمد به دست می‌آورند. عجیب هم نیست؛ زمانی که می‌توانی یک مشتری را به صورت دائمی در اختیار داشته باشی، چرا تنها یک‌بار از او پول بگیری و به امان خدا رهایش کنی؟ هزینه‌ی جابجایی (Switching Cost) بالایی که اغلب اوقات در سرویس‌های نرم‌افزاری ابری غالب است، نمی‌گذارد که مشتری به راحتی از خیر سرویس‌دهنده بگذرد. او مجبور است پس از انتخاب، کار کردن با سرویس را ادامه دهد و هی پول پرداخت کند!
زمانی که می‌توانی یک مشتری را به صورت دائمی در اختیار داشته باشی، چرا تنها یک‌بار از او پول بگیری و به امان خدا رهایش کنی؟
یکی از زیبایی‌های نرم‌افزار به عنوان سرویس در همین است که جریان ثابتی از درآمد را برای سازنده به همراه خواهد داشت. به همین دلیل است که می‌گویند نرم‌افزار به عنوان یک سرویس کاملا مقیاس‌پذیر (Scalable) است. یعنی می‌توانی بدون اینکه تلاش بیشتری برای کارهای عملیاتی انجام بدهی، پول بیشتری به دست بیاوری. از فروش یک محصول به چندین نفر یا سازمان، درآمد زیادی به سمت شرکت‌های SaaS سرازیر می‌شود؛ درآمدی که شرکت‌های دیگر برای رسیدن به معادل آن باید کلی تقلا کنند. البته تولید چنین محصولی با کیفیت قابل قبول اصلا کار ساده‌ای نیست.
معروف‌ترین سرویس‌های نرم‌افزار به عنوان سرویس در زمینه مدیریت نیروی انسانی، مدیریت ارتباط با مشتری، اتوماسیون بازاریابی و فروش، مدیریت فرآیند، ایمیل مارکتینگ و چند زمینه‌ی دیگر کار می‌کنند. در ایران خیلی دیده‌ام که از راهکارهای نرم‌افزاری منابع انسانی مثل ریکروتی (Recruitee) و ورکبل (Workable) استفاده می‌شود. راهکارهای دیگری از قبیل ترلو، جیرا، آسانا و از این قبیل در زمینه‌ی مدیریت پروژه و فرآیند هم خیلی زیاد توسط هم‌وطنان ما استفاده می‌شوند که البته آنها هم SaaS هستند. در این زمینه می‌توانم به میل چیمپ و میلرلایت هم اشاره کنم که در زمینه‌ی ایمیل مارکتینگ به کار می‌روند. مثال در این زمینه خیلی زیاد است و این چند مورد را صرفا برای جا افتادن مفهوم مطرح کردم.
متاسفانه در ایران تعداد زیادی سرویس نرم‌افزار به عنوان سرویس نداریم. شاید دلیل‌اش این باشد که کارآفرین‌های ایرانی معتقد هستند SaaS در ایران جواب نمی‌دهد. ایرانی‌ها اغلب به زمین و زمان شک دارند و اصلا توی کَت‌شان نمی‌رود که اطلاعات‌شان دست شرکت ارائه‌دهنده‌ی سرویس باشد. سرویس‌های ابری بر همین اساس کار می‌کنند و شرکت‌های ایرانی با این مفهوم مشکل دارند. آنها حاضر هستند چندین برابر پول بدهند و در عوض، اطلاعات‌شان دست خودشان باشد. ظاهرا اغلب مشتری‌های ایرانی حوصله ندارند هر ماه پول اشتراک را به تولیدکننده‌ی ایرانی بپردازند؛ بلکه می‌خواهند یک پول گنده را یک‌جا بدهند و خیال خودشان را راحت کنند! ولی وقتی پای یک شرکت خارجی در میان باشد، برای سررسید پرداخت ماهانه روزشماری می‌کنند! این رفتار عجیب و غریب را واقعا نمی‌توانم درک کنم.
به هر حال نرم‌افزار به عنوان سرویس می‌تواند به عنوان یکی از بهترین ایده‌های راه‌اندازی شرکت مطرح باشد و می‌توانید خیلی جدی به ایده‌هایی در این زمینه فکر کنید.
منبع عکس کاور این پست، سایت Unsplash است.